موسیقی، زبان مشترک احساسات انسانی است که از ترکیب صداها و سکوت‌ها ساخته می‌شود. سازها به عنوان ابزارهای اصلی تولید صدا، نقش محوری در اجرای موسیقی ایفا می‌کنند. شناخت انواع سازها نه تنها برای هنرجویان و علاقه‌مندان مفید است، بلکه درک عمیق‌تری از موسیقی و فرهنگ‌های مختلف به ما می‌دهد. در این مقاله از آموزشگاه اسدالله ملک، به معرفی انواع سازهای موسیقی براساس طبقه‌بندی علمی و ساختاری می‌پردازیم.
معرفی انواع سازهای موسیقی
اگر همواره رویای نواختن یک ساز را در سر دارید اما انتخاب ساز مناسب شما را سردرگم می کند؟ دلیل این دشواری نداشتن آگاهی و شناخت درست از آلات موسیقی است. برای این منظور در این مطلب قرار است شما را با انواع آلات موسیقی آشنا کنیم و اطلاعات مختصری در مورد هر کدام از آنها در اختیارتان قرار دهیم.
سازهای زهی (سیم‌دار)
سازهایی که صدای آنها از ارتعاش سیم‌ها تولید می‌شود. سیم‌ها ممکن است با آرشه کشیده شوند، با انگشت نواخته شوند یا با مضراب زده شوند. نواختن این سازها نیاز به داشتن انگشتانی قوی است. زیرمجموعه این آلات موسقی عبارتند از:
سازهای زهی آرشه‌ای:
- ویولن: ساز اصلی ارکسترهای کلاسیک، با صدایی لطیف و احساسی.
- ویولا: بزرگ‌تر از ویولن با صدایی گرم‌تر و بم‌تر.
- ویولنسل: صدایی عمیق‌تر، مناسب سولو و هارمونی.
- کنترباس: بزرگ‌ترین عضو این خانواده، پایه موسیقی ارکسترها و جَز.
زهی زخمه‌ای:
- گیتار: از پاپ و راک تا کلاسیک و فلامنکو کاربرد دارد.
- عود (بربط): ساز سنتی با صدایی گرم و دل‌نشین.
- تار و سه‌تار: از مهم‌ترین سازهای موسیقی سنتی ایرانی.
زهی کوبشی
- پیانو: در اصل ساز زهی-کوبشی است، زیرا چکش‌ها روی سیم‌ها ضربه می‌زنند.
- سنتور: صدای زلال و دل‌نواز، نواخته‌شده با مضراب.
معرفی سازهای بادی
در این سازها، صدای موسیقی از طریق ارتعاش هوای داخل لوله تولید می‌شود. در برخی از سازهای بادی علاوه بر دمیدن در ساز، لب های نوازنده نیز عامل تولید صدا است. نوازندگان. این سازهای بادی باید ریه های قوی داشته باشند تا بتوانند این سازها را به صدا دربیاورند. انواع سازهای موسیقی بادی غربی و ایرانی شامل موارد زیر هستند:
بادی چوبی (دمیدن در زبانه یا سوراخ):
- فلوت: صدایی شفاف و روشن.
- کلارینت: ساز انعطاف‌پذیر با دامنه‌ی صوتی گسترده.
- نی: ساز سنتی ایرانی با صدایی رازآلود.
- ساکسوفون: محبوب در سبک جَز و پاپ.
بادی برنجی (لب‌ها عامل ارتعاش هستند):
- ترومپت: صدایی درخشان و تیز، پرکاربرد در موسیقی کلاسیک و جَز.
- ترومبون: با کشویی که طول لوله را تغییر می‌دهد.
- هورن (کُر) و توبا: برای تولید صداهای بم و حجیم در ارکستر.
آشنایی با سازهای کوبه‌ای
در این گروه، صدا از طریق ضربه زدن یا تکان دادن تولید می‌شود. نقش اصلی سازهای کوبه ای در ریتم‌سازی و تزئین موسیقی است. انواع مختلف این نوع از سازها عبارتند از:
کوبه‌ای کوک‌دار:
- تیمپانی: در ارکسترها برای تغییر دینامیک و تنش استفاده می‌شود.
- دف: ساز سنتی ایرانی با صدایی کوبنده و زنگ‌دار.
- طبله: در موسیقی هندی کاربرد دارد.
کوبه‌ای بی‌کوک:
- درامز: ستون فقرات موسیقی راک، پاپ و جَز.
- دایره، کاخن، تمبک: سازهای دستی پرکاربرد در سبک‌های فولکلور، سنتی و تلفیقی.
سازهای شستی‌دار یا کلاویه
سازهایی که با فشار دادن کلیدها، صدا تولید می‌کنند. صدای آنها ممکن است از زه، باد یا الکترونیک حاصل شود. نوازنده این سازها باید بدنی قوی و منعطف داشته باشد. انواع سازهای کلید دار عبارتند از:
- پیانو: کلاسیک‌ترین ساز کلاویه‌ای، مناسب برای سولو، همراهی و آهنگ‌سازی.
- ارگ (ارگان): ساز کلیسایی یا الکترونیک، با صدای کشیده و چندلایه.
- آکاردئون: صدایی خاص و مناسب موسیقی محلی و فولکلور.
- کیبورد (سینتی‌سایزر): ساز الکترونیکی با قابلیت تقلید صدای سازهای مختلف.
معرفی انواع سازهای الکترونیک
سازهایی که تولید صدا در آنها به‌طور کامل یا عمده از طریق مدارهای الکترونیکی انجام می‌شود. نمونه‌هایی از انواع سازهای موسیقی الکترونیک عبارتند از:
- سینتی‌سایزر: تولید صداهای متنوع از طریق موج‌های سینوسی و ترکیبات دیجیتال.
- ترمین: از اولین سازهای الکترونیکی، با کنترل بدون لمس.
- درام پد الکترونیک: شبیه‌ساز دیجیتال درام‌های آکوستیک.
نتیجه‌گیری
هر ساز، جهانی از احساسات، تکنیک‌ها و فرهنگ‌ها را در خود جای داده است. شناخت انواع سازها نه‌تنها به هنرجویان در انتخاب مسیر مناسب کمک می‌کند، بلکه به درک بهتر نقش صدا در زندگی انسان منجر می‌شود. انتخاب ساز مناسب بر اساس علاقه، توانایی جسمی، بودجه و هدف موسیقایی، مهم‌ترین قدم در شروع سفر هنری هر نوازنده است.